Meer, meer, meer

Ik doe weer mee aan een blogkermis. Deze keer geïnitieerd vanuit de LOSmakers en met een heuse fictieve case als centraal vraagstuk. Ik deel in dit blog graag mijn gedachten over de case. Mijn conclusie is, dat dat bij mij (nog) helemaal niks met sociale technologie te maken heeft. Reden temeer om nieuwsgierig te worden naar de andere bijdragen in deze kermis.

De case

Puur fictief (we schrijven 25 september, ruim 6 maanden na de verkiezingen): er zou een regeerakkoord zijn. De nieuwe regering vindt het belangrijk om werkstress terug te dringen. Dat is minder fictief. De ARBO wet zal daarom aangepast worden. Vanaf 2019 is iedere organisatie met meer dan 100 medewerkers verplicht om jaarlijks medewerkers te informeren over werkstress. De OR heeft de taak om in de gaten te houden of het ook echt gebeurt en de arbeidsinspectie ziet er ook op toe. Ik vrees dat dit soort ‘oplossingen’ niet heel fictief zijn. Ik heb zo mijn twijfels en roep de HR- en communicatie adviseurs bij De Boei op om dit vraagstuk door een andere bril te gaan bekijken.

Informatie als doel?

Al sinds jaar en dag weten we dat informatie niet leidt tot gedragsverandering. Dus op welke planeet de schrijvers van dit regeerakkoord zaten, ik vraag het me af. Wat is het eigenlijke doel? Dat er minder ziekteverzuim komt ten gevolge van werkstress. Want dat kost geld, veel geld. Die begrijp ik. Maar we weten ook dat doelen met ‘minder’ of ‘geen’ of andere ontkenningen nou niet bepaald een energie-gevende bodem voor verandering opleveren. Dus op zoek naar een positief geformuleerd doel dat uitdaagt om veranderingen in gang te zetten. Wat dachten jullie van: meer werkplezier? Meer… meer… meer!

Informatie als middel?

Voordat ik ‘mijn strategie’ ga onthullen nog even iets over de betekenis van informatie over werkstress. Ik ben bestuurslid van Broodfonds Hengelo en wij organiseerden dit voorjaar twee keer een informatieavond voor onze leden over stress en burn-out. De aanleiding was dat 40% van de zieke Broodfondsleden (landelijk gezien) burn out als oorzaak van de ziekte aangeeft. Dat is schrikbarend hoog en reden om daar in ons broodfonds aandacht aan te besteden. De cijfers zeggen ook dat iemand met uitval door burn-out gedurende een lange tijd niet kan werken. Ik snap die regeerakkoordschrijvers dus wel. Wij merkten dat een avond uitleg over hoe het werkt met burn-out, hoe je brein is ingeregeld op fight- flight- freeze, hoe het kan dat juist gepassioneerde en toegewijde professionals gevoelig zijn voor burn-out, wat tekenen kunnen zijn voor alarm et cetera erg nuttig is. Maar het meest waardevolle kwam na de informatie: een mooi en kwetsbaar gesprek met elkaar. Dat gesprek durven voeren en met anderen na te denken over jouw verschijnselen en jouw oplossing- en vermijdings- strategieën. Die avond meldde zich een aantal leden die ‘preventief buddy’ willen zijn. Want vage klachten en vage gedachten over: zou ik…? ben ik…? die deel je niet met je beste vrienden of met je partner. Maar wel met iemand die in hetzelfde ondernemersschuitje zit als jij.

Wat nu bij De Boei?

Mijn advies aan De Boei is om een campagne achtig proces in gang te zetten over werkplezier. Met als hoofddoel het gesprek op gang brengen, online maar vooral ook offline over lol in je werk, over nee zeggen, over fouten maken, over successen, over gezondheid en vitaliteit et cetera. Het procesontwerp, waar ik graag mijn tanden in zou zetten, vergt -na commitment van ‘de top’- wat voorwerk: Wat zeggen de MTO’s (medewerker tevredenheid onderzoeken) van afgelopen jaren? Wat zijn de verzuimcijfers? Zijn er groepen in de organisatie waar het plezier vanaf spat? Dit voorwerk kan ook prima uitgebreid worden met een poll via de social media of liever nog een social intranet als dat er is. Dan breng je het thema al op gang. Vervolgens vergt het een groep mensen die dat aanjagen, die samen een procesontwerp maken. Met OR leden, MT leden, conciërges, leerlingen, docenten et cetera. De een vindt meer werkplezier als er betere koffie komt, de ander als hij eindelijk het gevoel krijgt dat hij fouten mag maken, de derde als hij zelf de werktijden kan bepalen en de vierde als hij ruimte krijgt om uit te stromen om eindelijk een eigen bedrijf te beginnen. Zo divers is werkstress ook en zo divers dus ook de aanpak daarvan. En dat moet vooral én online én offline gebeuren.

En als…

Als de arbeidsinspectie dan langs komt, dan geef je ze een besloten linkje naar je sociale intranet, waar het inmiddels bruist van de activiteiten en discussies. Natuurlijk ga je de opbrengst van je voorwerk om het half jaar opnieuw verzamelen en analyseren. Zo blijf je monitoren wat er effect heeft en leer je van je eigen aanpak.

Advertenties

De bushalte

Gisteren fietste ik over de Pruisische Veldweg in Hengelo. Ik werd aangehouden door drie jongeren. Mijn inschatting: eerste klas van een MBO, eerste week, kennismakingsspelletjes en speurtochten, groepjes at random samengesteld. Het was een pukkelig roodharig meisje dat duidelijk in de lead was en twee jongens in de volgstand. Ze liepen recht op me af de straat over. “Mevrouw, weet u hoe deze straat heet?”. Het is interessant wat er dan met je gebeurt. Reflex 1 is natuurlijk gewoon antwoord geven, maar ik kwam niet verder dan dat de straatnaam (ik fiets daar zo’n twee keer per week) met een P begint. Daar hadden ze natuurlijk niks aan. Ze keken me ook een beetje wazig aan toen ik dat zei. Reflex 2 was om mijn telefoon te pakken om het juiste antwoord te zoeken. Maar die reflex heb ik weerstaan. ‘Ik moet ze toch kunnen helpen het zelf te vinden’. Zo sprak de kant in mij die graag mensen helpt het zelf te doen. Zeg maar mijn Montessori subpersoon. Reflex 3 was om met hun naar het opdrachtenformuliertje te kijken, uit nieuwsgierigheid waar deze vragen allemaal over gaan en waar ze vandaan komen. Ook deze reflex heb ik gelukkig weerstaan. Dan vinden ze je vast zo’n oude taart op een e-bike die hen wil bemoederen. En daar zit je niet op te wachten als je net naar een nieuwe school bent en in zo’n at random groepje maar moet afwachten of ze je een beetje leuk gaan vinden. Reflex 4 was om te tippen: kijk op je telefoon. Ook die heb ik gelukkig weerstaan. Want als ze die bij zich gehad zouden hebben, dan hadden ze dat natuurlijk allang gedaan. Waarschijnlijk heeft meester ‘zeg maar Arend-Jan’ alle telefoons ingenomen voordat ze op pad gingen. Vervolgens kwamen de wat effectievere interventies: “Heb je al op het straatnaambordje gekeken?”. Dat hadden ze niet kunnen vinden. Ik betrapte me erop dat ik dacht dat ze vast niet goed gezocht hadden en ging meezoeken. (oei!) Nee, alleen het bordje van de Kuipersdijk, die haaks op deze straat staat was te vinden. En tot slot dan de redding. We stonden bij een bushalte en ik bedacht ineens dat die meestal de naam heeft van de straat waar die staat. Ze renden ernaartoe en zeiden triomfantelijk: JA! De Pruisische Veldweg. Het meisje vulde razendsnel het formuliertje in en ze rende weg naar hun volgende opdracht. De twee jongens in haar kielzog. Ik was heel tevreden over de afloop. Enerzijds omdat ik met die P goed bleek te zitten. Anderzijds omdat ik de reflex heb weerstaan om de oplossing te fixen maar samen met hen een informatiebron heb gevonden die ze ook zelf weer kunnen aanboren: de bushalte. En daar heb ik dan weer plezier in, want ook dit leren ligt voor je voeten.

 

 

Juf Kiet, Wu Wei en ik

Mijn voornemen voor 2017 is om nóg beter te leren aanvoelen wanneer ik in actie moet of wil komen en wanneer ik vooral niets moet doen. Wanneer ga ik uitleggen hoe ‘het’ zit? Wanneer ga ik strooien met tips en adviezen? Wanneer ga ik het overnemen en wanneer juist niet? ‘Daadkrachtig op je handen zitten’ is een kunst; voor mij persoonlijk, maar ook voor communicatieprofessionals in organisaties. We zijn zo gewend om de actiestand te overwaarderen. Soms is het gewoon beter om niets te doen, alleen te kijken, voelen, luisteren. En meestal is het zo dat je dan heel veel doet door (ogenschijnlijk) niets te doen.

Wu Wei

Het principe van ‘doen door niet te doen’ is al eeuwenoud. Lao Tse zegt daarover in de Dao De Jing: handel zonder te handelen; dien zonder te dienen; neem waar zonder waar te nemen. De letterlijke betekenis is: niet handelen tegen de aard der dingen in. In het boek spreekt Lao Tse vooral ambtenaren en bestuurders aan. Mmm, interessante kost dus als we nadenken over de toekomst van de overheidscommunicatie, het gebrek aan vertrouwen bij burgers en de enorme actiereflex waar veel bestuurders aan lijden. Het Taoïsme, waar Dao De Jing het lijfboek van is, is niet een filosofie van niets doen, maar wel van deelnemen aan het leven, aan de natuur. Het gaat om geconcentreerd zijn op de goede weg. Het uiteindelijke doel is om in harmonie te raken met het zelf, de natuur en de omgeving. En daaraan kunnen wij als communicatieprofessionals veel bijdragen. Niet door zelf de wijze uit te hangen, maar door onszelf te kennen, door anderen mee te nemen in het deelnemen aan het leven buiten, door met hen te kijken, voelen, luisteren en dan wellicht te versterken wat al sterk is en te prikkelen wat in slaap is gesukkeld.

Juf Kiet

De mooiste illustratie voor mij voornemen, vooral ook in relatie tot mijn vak, vond ik in de documentaire ‘De kinderen van juf Kiet’. De film ging in première op de IDFA en was meteen een succes. We zien twee uur lang hoe juf Kiet werkt in haar klas. We zien hoe zij nieuwe kinderen welkom heet, hoe ze omgaat met ruzies, hoe ze haar eigen emoties inzet, hoe ze met kinderen over trauma’s praat, hoe ze woordjes aanleert et cetera. Hele kleine dingen. Ik merkte dat ik na zo’n drie kwartier verwachtte dat er een deskundige aan het woord zou komen die ging duiden wat we zien. Ik verwachtte een interview met de juf waarin ze vertelt en uitlegt wat er met de kinderen aan de hand is. Maar dat kwam allemaal niet. En toen ging ik pas echt genieten! De film daagde me uit om zorgvuldig te kijken, om alle verhaallijntjes en geschiedenissen te vinden, om actief te luisteren. De documentaire maker heeft de reflex weerstaan om mij alle betekenisgeving op een presenteerblaadje aan te reiken. Wat een genot! Daardoor heeft de maker erg veel gedaan door iets niet te doen. Om deze reden verdient de film voor mij een standbeeld en roep ik mezelf en mijn communicatiecollega’s op om wat minder kwistig te zijn met actieve duiding door deskundigen.

Tot slot nog een citaat uit Dao De Ding: De wijze mens behandelt, tot aan het einde van zijn leven’ geen grote zaken omdat hij de bekwaamheid heeft ze te veranderen voordat ze groot zijn.

Behoeft geen duiding.

 

• Daadkrachtig op je handen zitten is een uitspraak van Jan van Ginkel in het boek: Werken aan de wakkeren stad. Hier digitaal te lezen.
• De trailer van de film ‘De kinderen van juf Kiet’.
• Een mooie digitaal beschikbare vertaling van Dao De Ding, ook wel bekend als Tao Te Tjing, ruim 2300 jaar geleden geschreven door Lao Tse.

 

 

 

Daarom Dus

Iedereen kent dat wel: dat ineens het kwartje valt. Dat had ik bij een stuk van Aleid Truijens in de Volkskrant laatst. Het ging over de afschrikwekkend hoge kosten voor studerende jongeren. Zij zei: “Erger vind ik het armoedige principe dat studeren iets zou zijn om er zelf rijker van te worden. De hele samenleving heeft plezier van die hoogopgeleide mensen. Iedereen wil een gedreven dokter aan zijn bed, een goede leraar voor zijn kinderen, een goede infrastructuur, een duurzame wereld. Collectieve investeringen zijn hun geld waard.”

Toen ik dat las viel bij mij ineens het kwartje. Ik heb zo’n enorme passie voor leren en communicatie omdat ik inwoners een luisterende en open overheid toewens, cliënten een zorgverlener die goed kan luisteren, huurders een woningcorporatie die hen betrekt bij het beheer. Et cetera. En om dat te bereiken moeten veel mensen in organisaties leren en blijven leren.

Daarom Dus

Verontrustend in dat verband vond ik het artikel een paar dagen later, weer in de Volkskrant, van Nanda Troost. Uit onderzoek van het SCP blijkt dat in organisaties juist de mensen die al hoogopgeleid zijn, deelnemen aan allerlei scholingen. En dat bij hen ook de opbrengst van (informeel) leren op de werkplek het grootst is. “Wie weinig aan bijscholing doet, compenseert dit niet door meer informeel te leren en door op de werkplek kennis en ervaring op te doen van collega’s. Juist dit informeel leren komt terecht bij de ‘betere’ groep, stelt het Planbureau.” Heftig!

Dus

Enerzijds wordt hierdoor mijn missie op het gebied van ‘leren’ alleen maar groter. Want de huurder voelt zich vooral gezien en serieus genomen door de woningcorporatie als de telefoniste goed kan luisteren en doorvragen en als de monteur niet alleen de lekkage verhelpt maar ook geen enorme troep achterlaat. We moeten dus blijven zoeken naar manieren om deze lager opgeleide medewerkers te betrekken bij de waarden van waaruit wordt gewerkt. We moeten ook samen met hen die waarden omzetten in alledaagse gedragsvarianten én we moeten hen daarop durven waarderen, aanspreken en bijsturen.

Werk te doen dus.

Is sociaal leren te leren?

Ik doe mee met een ‘blogkermis’ rondom sociaal leren. Alleen dat woord al is om blij van te worden. Als kind had ik een speciale kermisjurk en als het kermis was in het dorp kwam de hele familie vlaai eten en biertjes drinken. Ik kreeg kermisgeld van mijn vader en met een beetje geluk ook van ooms en tantes. En daar ging je dan, vol keuzestress: touwtje trekken, botsauto’s, schommels of de grijpautomaten? Kaneelstok of suikerspin?

En daar zit ik nu te schrijven aan dit kermisblog. Fijn café dat meer klandizie verdient (Coffee Industry in Hengelo), heerlijke latte, prachtige houten tafel, mooie muziek en een paar uur de tijd. Ik heb er zin in. En koos voor de vraag: is sociaal leren te leren?

Hoe leer ik zelf? Dit blog heet niet voor niks: leren ligt voor je voeten. Ik maakte er een prachtig staaltje van mee afgelopen maandag. Ik kamp al ruim twee weken met verstopte holtes en ga dat te lijf met stomen en zout spoelen. Wel drie keer per dag, heel ijverig. Maar er trad geen verbetering op. Niks. Dus naar mijn huisarts voor raad. Zij wees me erop dat al dat ijverige stomen en spoelen waarschijnlijk averechts was gaan werken: het zette de slijmvliezen extra aan het werk voor nog meer snotproductie. Mijn ijverige en toegewijde pogingen om grip te krijgen op mijn herstel, hadden zich dus tegen mij gekeerd. Ik stopte ermee, verzoende mij met het ongemak en ja hoor: sindsdien gaat het beter. Dit soort leerervaringen deel ik altijd met wie het maar wil horen. Maar sociaal leren is dat niet. Nee, het is uiterst individueel. Ik moest er ook wel om lachen en vind het tegelijkertijd interessant om parallellen te zoeken met ons thema: is sociaal leren te leren? Hoe ijverig kunnen we dat stimuleren? En helpt dat dan? Of moeten we ook hierbij vooral daadkrachtig op onze handen zitten?

Tussendoortje: mijn definitie van sociaal leren

Sociaal leren is als je het lef hebt om ‘help’ te zeggen als je zelf nog geen antwoord weet. Zo kun je samen met anderen tot verrassende wendingen, slimme toepassingen, nieuwe richtingen of andere duiding komen. Of je dat face tot face doet of online is niet zo belangrijk. De een ervaart online als drempel, de ander durft dankzij #dtv eindelijk te vragen. De een durft het alleen als hij de ander kent en vertrouwt, de ander heeft juist anonimiteit nodig. Terug naar mijn vraag: is sociaal leren te leren?

Een voorbeeld: Digitaal Plein 14

Ik werk op dit moment voor Samen14, de 14 Twentse gemeenten die samen de veranderingen in de zorg oppakken. Per 1 januari 2015 is veel zorg overgeheveld naar gemeenten, de transitie. Dat is gelukt, zorgaanbieders hebben contracten en de meeste inwoners weten waar ze nu moeten zijn voor zorg en ondersteuning. Lastiger is het proces van transformatie. Dat gaat om verandering van denken, om innoveren, om slimme nieuwe samenwerkingen. Bijvoorbeeld dat er op scholen meer preventieve zorg komt zodat de kinderen later niet naar zware jeugdzorgtrajecten hoeven. Innovaties waarbij vele processen, geldstromen, goede intenties en belangen komen kijken. Dat proces geven wij vorm door het organiseren van bijeenkomsten én door een Digitaal Plein14. De doelen:

• vindplaats van informatie en van mensen,
• ontmoetingsplaats van mensen die warm lopen voor transformatie,
• werkplaats waar de dialoog en dynamiek plaats heeft,
• broedplaats van creativiteit en innovatie.

Ontzettend goed doordacht allemaal. Het Plein is ingericht rondom 12 thema’s die ook op de bijeenkomsten terugkomen. Thema’s die de cliënt als vertrekpunt hebben want nergens zijn professionals zo betrokken bij hun doelgroep als in de zorg. Maar: het Digitale Plein loopt van geen meter. We verwijzen er regelmatig naar in communicatie uitingen, op de bijeenkomsten richten we een inlog helpdesk in en we voegden een thema toe waarvan we wisten dat dat traffic zou genereren. Ik troost me met de gedachte dat zulke processen jaren kosten, want het is nogal wat om voor het oog van collega’s, soms concurrenten na te denken over verbeteringen. Het is nogal wat om digitaal professionele ervaringen te delen. Maar wat kunnen we nu nog meer doen? Moeten we wel meer doen? Of moeten we inderdaad daadkrachtig op onze handen gaan zitten?

Ander voorbeeld: kennisdelen in het onderwijs

Ik neem twee keer per jaar mondelinge examens af in de CommunicatieC opleiding bij SRM. Zo kom ik soms geweldige cases tegen. Een kandidaat had als opdracht in haar werk om het delen van kennis door docenten te bevorderen en stimuleren. Zij koos een geniale en o zo simpele aanpak. Allereerst maakt ze er een business case van: hoeveel tijd- en geldbesparing is ermee gemoeid. Indrukwekkende cijfers die ze gedegen had onderbouwd. Ook onderzocht ze wat mensen tegenhoudt: ‘geen tijd voor’ en ‘ik weet niet hoe ik dat moet aanpakken’ scoorden hoog. En zo ging ze aan de slag met het begeleiden van teams docenten, met instructies geven, met het publiceren van successen en vooral ook met het meenemen van de managers hierin. De teams docenten kozen zelf hoe ze de kennisdeling wilden doen, sommige groepen via LinkedIn, anderen kozen Facebook anderen weer een ander platform. Haar belangrijkste doel was dat de docenten zin in kennisdelen kregen, dat ze zonder drempels konden ervaren wat dat oplevert en dat het management dat leerproces ging omarmen. Haar primaire doel was dus niet het introduceren en implementeren van een slim sociaal intranet. Kijk!

Is sociaal leren te leren?

En daarmee kom ik op mijn favoriete communicatie adviseurs stokpaardjes: definieer en expliciteer je doelen én onderzoek en volg wat je spelers bezig houdt en gebruik dat als je vertrekpunt. Beide deed onze kandidaat (die met een 9 slaagde voor dit examen!) heel goed. In mijn eigen case (iets met ‘you teach best what you ought tot learn most’) hebben we die beide stappen te snel gemaakt. We hadden ons proces en ons plein centraal gesteld.Al schrijvend en al reflecterend op deze cases kom ik tot een aantal succesfactoren* voor sociaal leren:

1. Onderzoek wat je mensen tegenhoudt of kan motiveren. Toen de docenten van mijn kandidaat kregen voorgerekend hoeveel tijd het kan opleveren als je toetsen met elkaar uitwisselt, werd het wel heel interessant. Toen we hoorden dat het inloggen zo ingewikkeld was en een fysieke help-desk hadden ingericht, kwamen er meer mensen op het digitale plein.
2. Neem het ongemak dat mensen ervaren serieus: het voelt kwetsbaar om een hulp vraag te stellen. Onderzoek of dat met generatie te maken heeft of met andere factoren, concurrentie bijvoorbeeld. Ik vind het zelf nog steeds heel eng om iets dat ik zelf nog niet heb opgelost aan iemand anders voor te leggen. Dat is diepgeworteld. Wat mij dan helpt is heel klein beginnen, met veilige onderwerpen in beslotenheid en zo ervaren dat niemand je als een looser ziet als je dat doet. Accepteer ook dat het bij sommige mensen nooit zal lukken om die reden. Ook niet iedereen durft in de botsauto’s op de kermis!
3. Zoek de positieve ontwikkelingen, de lichtpuntjes en zet die in de etalage. Als weerstand bijvoorbeeld een link met generatie bleek te hebben, gebruik dan ook rolmodellen van die generatie. Etaleer dan het proces en niet het resultaat. Gebruik dus de growth mindset (zie vorige blog, Carole Dweck) hierbij!
4. Zet het leren centraal en niet de manier waarop, jouw platform. Maak je doelen specifiek.
5. En als het proces eenmaal op gang is, maak dan oude gewoontes onmogelijk. . Reacties per mail worden niet meer gelezen, informatie alleen nog maar via deelplatform leveren.

Het antwoord op de vraag is dus: ja, sociaal leren is te leren. En het kan een vrolijke bonte kermis met spanning, valpartijen, suikerspinnen en mooie vergezichten worden.

*Deze succesfactoren lijken veel op de tips die de Heathbrothers geven in hun boek Switch. Aanrader! Hier zijn hun tips (how to make a switch) te vinden.

 

 

 

Bruce, zuster Marie en ik

Zoals elk jaar krijg ik rond de jaarwisseling behoefte aan overdenking, terugblik en vooruitblik. Dit jaar aan de hand van kleine pareltjes van afgelopen tijd. De samenvatting trof ik vanochtend in een facebook bericht van De Baak: ‘Never stop learning, because life never stops teaching’.

He lifts me up

‘Bruce en ik’, zo heet het boek met 29 odes aan Bruce Springsteen dat ik kreeg voor sinterklaas. Wat ik vooral bijzonder vind is hoe mensen volledig gepassioneerd kunnen zijn door een artiest en daar vol kwetsbaarheid over durven schrijven. Bram van Splunteren: “In Rotterdam bezóng hij de jongen die afgewezen wordt door het meisje van zijn dromen. Dertig jaar geleden in Amsterdam wás hij de afgewezen liefde zelf.” Van beide concerten kon hij genieten en de mate waarin zegt net zoveel over Bruce als over Bram. Nog een prachtig verhaal. Een vrachtwagenchauffeur in een documentaire uit 2013: “Als ik in mijn cabine naar Bruce luister, dan voel ik dat ik óók belangrijk werk doe. He lifts me up.” Ik bezocht zelf in 2013 een concert in Nijmegen. De foto boven dit blog is daar gemaakt. Nu ik een heel boek vol heb gelezen over zijn positiviteit, power, hoop, aandacht voor ‘gewone’ mensen; nu vind ik dat die foto er ook wel mag blijven staan. Bruce Springsteen is iemand die met lichtheid en hoop zware onderwerpen bezingt aan de hand van verhalen van gewone mensen. Diepzinnig zonder vaagheid. Daar wil ik in mijn vak graag van leren.

Nooit dom

In oktober bezocht ik ‘zuster Marie’. Ze was 93 en woonde in hetzelfde kloosterbejaardenoord als waar mijn moeder heeft gewoond en is overleden. Ze waren vriendinnen, bezochten samen ‘de kweek’, de kostschool die hen opleidde tot juf en genoten in die tijd van het vergaren van kennis. Vooral literatuur was populair. Tot op hoge leeftijd waren er reünies met ook de andere vriendinnen: bijna allemaal na de kostschool ingetreden als non. Zuster Marie antwoordde al jaren geleden op mijn vraag waarom ze non was geworden: “Ik kon ervoor kiezen om één man gelukkig te maken of om vele mensen die het hard nodig hebben te helpen. Ik koos voor het laatste.” Mijn moeder werd inderdaad juf, maar kreeg op de dag van het trouwen haar ontslagbrief. Zo ging dat vroeger. Zuster Marie vertelde me afgelopen oktober hoe ze dacht over mijn moeder: “Ze was een ontzettend knappe kop. Maar ze liet zich daar niet op voorstaan. Ze wachtte rustig af tot iemand met vragen kwam. Nooit voelde iemand zich dom in haar aanwezigheid.” Het was alsof ik in een notendop mijn eigen visie op leren en coachen kreeg voorgeschoteld. De wijsheid is er meestal al, ik help met het duiden van de inzichten. Ruim een maand na mijn bezoek is Zuster Marie in haar slaap overleden. Ik ben haar dankbaar voor de ontroerende inzichten die ze me nog gaf.

Dagelijkse dieptes

Mijn hoogtepunt van 2015 was een verblijf van bijna 7 weken op een afgelegen plek in Zweden. Vooral de eerste twee weken, toen was ik helemaal alleen. Geen auto, de dichtstbijzijnde winkel op 16 km afstand, maar een fantastisch huis met op 5 minuten lopen een meer en een aardige 82 jarige buurman die me een lift naar de winkel gaf. Ik ontdekte hoezeer ik kan genieten van zo’n mini retraite. Hoe heerlijk het is om elke dag, ook bij regen en kou in een Zweeds meer te zwemmen; hoe je hart stilstaat als je in je eentje oog in oog staat met een eland; hoe makkelijk het is om lekker te eten met minimale ingrediënten; hoe heerlijk het is om die tai chi oefeningen elke dag in de open lucht te doen; hoe hard kraanvogels kunnen roepen ’s nachts; hoe inspirerend het is om jezelf allerlei schrijfoefeningen te geven en zo te ontdekken dat je al schrijvend dieper in je gevoel of inzicht komt. Nu broed ik op een manier om dat retraite gevoel naar mijn dagelijkse routines te brengen. Reflectie hoeft niet altijd groots en meeslepend te zijn. Dat is er dagelijks, als je maar goed kijkt en voelt. Natuurlijk broed ik ook op een plan om terug te gaan naar die plek in Zweden…

Te zijn wie je echt wilt zijn

Ik wens iedereen een goed, gedurfd en gezond 2016. Ik vind de uitspraak van Dolf Janssen in het boek over Bruce daar een mooie leidraad voor: “Tijdens een mooie uitgesponnen versie van Darkness on the edge of town realiseerde me dat alles wat je wilt – wensen, dromen, verlangens – er eigenlijk al is, en dat je alleen de durf moet hebben jezelf recht in de ogen te kijken, eerlijk te zijn tegen en over jezelf, en dan te leven zoals je echt wilt leven, te zijn wie je echt wilt zijn.” 

Daadkrachtig op je handen zitten

Ik lees vaak meerdere boeken tegelijk. Elke stemming, elke plek, elke treinreis is voor een ander soort boek. Ogenschijnlijk hebben ze vaak niet veel met elkaar te maken. Maar dat is maar schijn. En nu vanochtend zie ik ineens verbanden die me hopelijk niet meer loslaten. En dan komt er via een Facebook contact ook nog eens een filmpje voorbij dat erbij blijkt te horen…

Gisteravond las ik het nieuwste boek uit van Brené Brown, ‘Sterker dan ooit’. Zij is bekend geworden van haar boeken over kwetsbaarheid en imperfectie. Met wijze lessen over het loslaten van perfectionisme en zekerheid en het omarmen van de kracht van kwetsbaarheid. Citaat: “Het vereist moedig leiderschap om werk weer menselijk te maken. Eerlijke gesprekken over kwetsbaarheid en schaamte zijn ontwrichtend; ze laten licht op duistere hoekjes schijnen. Maar zodra we de woorden, het besef en het inzicht hebben, kunnen we bijna niet meer terug en dat heeft grote gevolgen”.  Stel je eens voor dat de burgemeester in gesprek met buurtbewoners zegt dat hij het ook best spannend vindt dat zijn dochtertje langs het nieuwe AZC moet fietsen. Dat hij zich eigenlijk schaamt voor die angst, want dat kan niet in zijn positie en zijn rol. Zijn reputatie als hoeder van de stad kan stevig lijden onder zo’n uitspraak. Maar stel je eens voor dat dit de opmaat is naar een mooi gesprek over angst, over ouderschap, over oorlog en over medemenselijkheid. En stel je eens voor dat de burgemeester als ouder samen meezoekt naar een manier om die angst te beteugelen. Over zulke grote gevolgen gaat het in het boek. In het nieuwste boek besteedt Brené Brown veel aandacht aan de noodzaak om je eigen verhalen onder ogen te zien op het moment dat je er middenin  zit. Hoe vaak bedenk je niet complotten en verzinsels op basis van beperkte informatie, van aannames. En hoe vaak ga je er pas over praten of over communiceren als het probleem al is opgelost? Brené zegt dat als organisaties hun eigen verhalen onder ogen zien en de verantwoordelijkheid voor hun daden nemen, zij ook zelf de nieuwe eindes schrijven. Als we de verhalen ontkennen maken anderen hun eigen versie van het einde. Hoe herkenbaar voor een communicatieadviseur! Stereotypen voeden angst en discriminatie. Als we het lef hebben om onze primaire gedachten te delen en stereotypen te ontrafelen, zijn we op weg naar ‘Sterker dan ooit’ in haar ogen. Daarvoor is veel nieuwsgierigheid, openheid en stoeien met vooringenomen aannames nodig. Hoe mooi zou het zijn als we dat met elkaar kunnen zouden kunnen in dit vluchtelingen debat! Het boek van Brené Brown gaat over mensen en hun/onze persoonlijke ontwikkeling, maar voor mij gaat het ook over het communicatievak, over de vaak te snelle reflex van het formuleren van een goede kernboodschap zonder de verborgen betekenissen van het echte verhaal te delen.

Vanochtend las ik ‘Werken aan de wakkere stad’ van Jan van Ginkel en Frans Verhaaren uit. Waauw, wat een boek! Ik stel voor dat het verplicht onder de kerstboom komt van wethouders, raadsleden, beleidsadviseurs, projectleiders, communicatieadviseurs et cetera. De schrijvers analyseren de veranderingen in overheidsland, met name de decentralisatie van de zorg. Zij rafelen de verhoudingen uiteen waarin we bij de overheid met elkaar werken. Ze leggen pijnlijk feilloos de vinger op de worsteling van veel bestuurders: enerzijds graag de stad een stem willen geven, anderzijds bang om te worden afgerekend op fouten. Enerzijds de mensen uitnodigen om na te denken over het oplossen van problemen, anderzijds graag samen willen denken over de toekomst van de stad. Lastige en herkenbare dilemma’s. Hun belangrijkste aanbeveling: we moeten leren daadkrachtig op onze handen te zitten. Ofwel leren liefdevol verwaarlozen. Dat is iets anders als afzijdigheid, als loslaten. Maar nieuwsgierig zijn naar de verhalen en waar nodig ondersteunen of juist niet. Ik hoorde bijna Brené Brown praten bij deze passages. Het laatste hoofdstuk is een groot pleidooi voor het op gang brengen van leerprocessen. ‘Leren leren is de enige manier om actief mee te doen met de transformatie waarin we ons nu bevinden’. Dat leren ligt voor ons aller voeten. De kunst is om op de juiste plek te gaan staan.

Ik doe het boek enorm tekort met deze korte impressie. Het lezen was een feest van herkenning en het daagt me uit om mee verder te gaan. Bijvoorbeeld over de vraag wat communicatieadviseurs moeten doen in deze Gemeente 4.0? Hoe verandert ons vak verder? Hoe kunnen wij het proces van ‘daadkrachtig op onze handen zitten’ ondersteunen? In elk geval door zelf verder te leren en mensen om ons heen te laten leren. En dat brengt me op de derde inspiratiebron: een filmpje van Carol Dweck. Zij schreef een boek over de ‘Growth Mindset’. Hoe moet je reageren naar kinderen, maar ook naar collega’s om meer leren op gang te brengen? Door hen te complimenteren om de actie, het proces, de inspanning. In plaats van: je bent een slimmerik, een held. Lijkt simpel. Carol deed er onderzoek naar de effecten. Neem even 9 minuten en pas het morgen toe!